Folik asit nedir ve ne için kullanılır?

Folik asit nedir?

B vitamini ailesinin bir üyesi olan folik asit, DNA sentezi ve hücre bölünmesi süreçlerinde önemli yeri olan bir vitamindir. Folat ya da B9 vitamini olarak da bilinir.

Folik asit ne işe yarar?

Folik asit vücutta kan yapımı, yeni hücre oluşumu, DNA sentezi gibi önemli biyolojik süreçlerde rol oynar. Folik asitin damar sertliğini azaltarak kalp krizi, bunama ve felç gibi birçok kötü hastalığın oluşmasını da engellediği bilinmektedir. Hamilelikte, hatta hamilelik öncesinde önerilen folik asit takviyesinin ise anne adayının sağlıklı bir gebelik geçirebilmesi ve bebeğin gelişiminde oluşabilecek sorunların önlenmesi için önemli olduğu düşünülüyor.

Folik asit eksikliği nasıl anlaşılır?

Vücutta yeterli miktarda folik asit bulunmadığında kansızlık, unutkanlık, aşırı yorgunluk, baş dönmesi, nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler diğer bir B grubu vitamini olan B12 eksikliğinde de görülebileceğinden, bir uzmana danışmanız folik asit eksikliğinin tespit edilebilmesi için önemlidir. Bunun için doktora gittiğinizde kan tahlili yapılabilir ve kanınızda ne kadar folat ve B12 olduğuna bakılabilir.

Folik asit eksikliği neden olur?

Folik asit ve B12 yönünden zengin yiyeceklerden tüketmiyorsanız veya vücudunuzun verimli bir şekilde folik asit emilimi yapabilmesini engelleyen türde (huzursuz bağırsak sendromu gibi) bir hastalığınız varsa folik asit eksikliği yaşayabilirsiniz. Ayrıca böbrek veya karaciğerle ilgili bir sorun yüzünden çok sık tuvalete çıkmanız halinde de folik asit kaybediyor olabilirsiniz.

Eğer hamileyseniz, vücudunuzda meydana gelen değişiklikler ve bebeğin gelişim süreci, daha fazla folik aside ihtiyaç duymanıza neden olur.

Kanser hastalığı, kan veya dolaşımla ilgili hastalıklar ya da vücutta inflamasyon gibi durumlarda da folik asit seviyelerinde ciddi oranda düşüş gözlemlenir.

Hamilelikte neden folik asit kullanılır?

Hamile kalmayı planlayan kadınlara genellikle erkenden folik asit takviyesi almaya başlamaları önerilir. Öncesinde alınmadıysa da hemen hemen tüm kadın hastalıkları ve doğum uzmanları, hamile olduğunu öğrenen kadınlara folik asit almalarını önerirler. Peki folik asit neden hamilelikte özellikle önemli?

Hamilelikten önce ve hamilelik boyunca alınan folik asit takviyesinin, bebeğin omurgasında ve beyninde oluşabilecek hasarlara karşı koruyucu olduğu biliniyor. Özellikle hamileliğin ilk haftalarında folik aside duyulan ihtiyaç artar, çünkü bebeğin beyin ve spinal kord gelişimi 3. ve 4. haftalarda olur. Bu erken dönemde folik aside ihtiyaç duyulmasından dolayı hamile kalmadan önce annenin vücudundaki folik asit eksikliğini gidermiş olmasının daha avantajlı olduğu düşünülür.

Folik asit hangi yiyeceklerde var?

Mercimek

Folat açısından en zengin gıdalardan birisi mercimektir. Mercimeğin içinde demir, lif ve yavaş yanan karbonhidrat gibi pek çok yararlı madde de vardır. Kuru mercimeği, pişirmeden önce ıslatmanıza gerek yoktur ve diğer bakliyatlarla karşılaştırıldığında pişirilmesi daha kolaydır.

Yapraklı yeşillik

Koyu yeşil yapraklı sebzeler yüksek oranda vitamin konsantrasyonu içerir. Taze ıspanak, karalahana bunlardan bazıları. Mümkünse salatasını yaparak çiğ olarak da tüketin.

Turunçgiller

Büyük bir portakal, 55 mg folat içerir. Portakalı tek başına yiyeceğiniz gibi, tavukla ya da kereviz gibi sebzelerle pişirerek de tüketebilirsiniz.

Kuşkonmaz

Buharda pişmiş kuşkonmaz, folik asit deposudur. Kuşkonmazı, yardımcı meze olarak kullanabileceğiniz gibi, bezelye gibi sebzelerle pişirerek ana yemek olarak da kullanabilirsiniz.

Kuru fasulye

Türklerin en çok tükettiği yemeklerden biri olan kuru fasulye de bol miktarda folik asit içerir. Kuru fasulyeyi pişirmeden önce ıslatmayı unutmayın.

Brokoli

Brokoli günlük folik asit ihtiyacınızın dörtte birini karşılar. Besin açısından zengin bu süper yiyecek, aynı zamanda C vitamini, beta karoten, lif, kalsiyum ve demir kaynağıdır.

Tahıllı ekmek ve kahvaltılık gevrek

Tahıldan elde edilen yiyeceklerin folik asit miktarı yüksektir. Bunları, normal folat kaynağı olan gıdalarla birlikte tüketin (brokoli, ıspanak gibi).

Ay çekirdeği

Bir avuç dolusu ay çekirdeğinde yaklaşık 82 mikrogram (mcg) folik asit bulunur. Atıştırmalık olarak kullanılabileceği gibi, ekmek hamuruna katılabilir ya da salatalara ya da çorbalara serpilebilir. Ayçekirdeği aynı zamanda harika bir demir ve kalsiyum kaynağıdır.

Avokado

Somon balığı ve ceviz gibi, avokadoda da omega 3 yağlı asitleri ve kalbinize faydalı yağlar vardır. Bir dilim avokadonun içinde 90 mcg folik asit bulunur. Avokado, bebeğinizin gelişen beyni için de çok faydalı.

Hamilelikte kullanılan folik asit otizmi önleyebilir

Norveç?te yapılan bir araştıma, gebelik döneminde folik asit kullanmış annelerin çocukları üzerinde 9 yıl süren bir çalışmayla folik asit takviyesinin otizme karşı da koruyucu olabileceğini ortaya çıkardı. 2002-2008 yılları arasında doğan 85 bin çocuk üzerinde yapılan araştırma, anneleri gebelik döneminde folik asit takviyesi kullanan çocuklardaki otizm riskinin folik asit kullanmayan annelerin çocuklarına oranla %40 daha az olduğu ortaya çıktı.

Hamilelikte folik asit kullanımı zararlı olabilir mi?

Hamileliğin erken dönemlerinde alınan folik asit takviyesinin, gebeliğe bağlı şeker hastalığı ile ilişkilendirilebileceği ortaya çıktı.

Diabetic Care?de yayınlanan yeni bir rapora göre, hamileliğin ilk dönemlerinde kullanılan takviye folik asit ya da folat, gebeliğe bağlı şeker hastalığı riskini artırıyor. Folik asit, gebe kadınlarca doğum kusurlarını engellemek adına kullanılıyor. Bu yararından dolayı, folik asitin, besleyici madde güçlendirici olarak unlara eklenmesi bile söyleniyor. Bu rapor, insanlara, folik asit takviyesinin potansiyel risklerini yeniden hatırlatıyor.

Gıda takviyelerinde, besleyici madde güçlendirici olarak bulunan folik asitler, sentetik kimyasallardır. Gebeliğe bağlı şeker hastalığında risk artışı ile olan ilişkisinin yanı sıra, sentetik folik asit takviyesi, göğüs kanserinde risk artışı ile de ilişkilendiriliyor. Dolayısıyla folik asit takviyeleri, besleyici madde olarak düşünüldüğünde, duruma ihtiyatla yaklaşmak gerekiyor.

Gebeliğe bağlı şeker hastalığını destekleyen tek şey, folik asit değil. Yüksek miktarda tüketilen fast food, kırmızı et ve demir takviyesi gibi besinler ve besin bileşenleri de gebeliğe bağlı şeker hastalığında risk artışı ile ilişkilendiriliyor. Kırmızı etin problemi, muhtemelen yapısındaki hem-demir. Kırmızı ette bulunan yüksek konsantrasyondaki demir ? özellikle de hem-demir ? lipid peroksidasyonunu artırarak şeker hastalığı da dâhil olmak üzere birçok sağlık sorununa yol açabilir.

Sebzelerde doğal yollarla bulunan folik asidin herhangi ciddi bir etkiyle ya da sağlık sorunu ile ilişkili olmadığı unutulmamalıdır.