Bugün, 22 Kasım 2024 Cuma
Merkezi sinir sistemi hastalığı olan ve son zamanlarda toplumdaki bilinirliği artan MS yani Multiple Skleroz, kadınlarda ve gençlerde daha yoğun görülebilen, yaşam boyu süren bir hastalık. Türkiye?de yaklaşık 40 bin, dünyada ise yaklaşık 1 milyonun üzerinde MS hastası bulunuyor. MS hastalarına karşı toplumda, bilgi eksikliği nedeniyle birtakım ön yargıların bulunuyor.
MS nedir?
MS hastalığı, diğer bir adıyla Multiple Skleroz, beyin ve omurilik (merkezi sinir sistemi) hastalığıdır. Merkezi sinir sistemi, sinirler boyunca vücudumuzun farklı yerlerinde elektriksel mesajlar gönderen bir telefon santrali gibidir. Bu mesajlar bilinçli ve bilinçsiz tüm hareketlerimizi kontrol eder. MS hastalığı, vücudun mikroplara karşı göstermesi gereken reaksiyonun bir şekilde yolunu şaşırarak sinir hücrelerini içeren yağlı kılıfa saldırmasıdır. Bu saldırıyla sinir hücrelerinin ritmi bozulur.
Telefon kablolarını düşünün; telefon kablolarının üstü yalıtımı sağlayan plastikle kaplıdır. Sinir hücrelerini içeren bu yağlı kılıf zarar gördüğü durumda telefon kablosu gibi içerisinde yer alan teller bir birine çarpar ve kişilerin sinir hücrelerinin ritmi bozulur.
Sağlıklı insanlarda hiçbir yabancı cisim beyin omurilik sıvısını geçemez. Beyin omurilik sıvısı bir bariyer ile buna engel olur. Fakat MS hastalığında bu mekanizma da bozulur. Bir şekilde tetiklenmiş bağışıklık sistemi hücreleri bu bariyeri geçerek beyin omurilik sıvısına saldırır.
Bu hastalık kişiye münhasır bir hastalıktır. Hastalığın seyri de kişiye münhasırdır; yani hastalığın nasıl seyredeceği kişiden kişiye değişir, yani başkasına bakarak bu hastalığın seyri böyle olur denemez.
MS Hastalığının belirtileri nelerdir?
Baş dönmeleri
Ellerde titreme
Aşırı yorgunluk
Bulanık görme, bir gözde görememe, çift görme
Dengesizlik
Konuşma bozukluğu, patlayıcı tarzda konuşma yani sarhoş vari konuşma
Bir veya daha fazla uvuzda güçsüzlük, yürüme güçlüğü
Kimler risk altında?
MS cinsel yolla bulaşabilen, genetik geçişli veya bir akıl hastalığı değildir. MS hastalığı bir genç hastalığıdır. En sık görüldüğü yaş oranı 22 ila 40 yaş arasıdır. MS hastalığının kadınlarda görülme oranı erkeklerde görülme oranından daha fazladır. MS oluşmasının belli bir nedeni olmamasına rağmen, genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve virüsler MS hastalığında suçlanmaktadır.
MS çeşitleri nelerdir?
1- İyi Huylu MS (Benign)
Bu tipte hafif ataklar vardır ve atakları tam düzelme takip eder. Zamanla biriken bir kötüleşme olmaz ve kalıcı bir hasar bırakmaz.
2-Tekrarlayan ve düzelen MS (Relapsing-remitting)
Bu MS türü, en sık görülen MS cinsidir. MS hastalarının yüzde 75- 80?inde hastalık tekrarlayıp düzelen bir yapıda ilerler. MS hastalığının bu çeşidinde hastalar genellikle kendilerid e farkına varmadan uzun bir dönem MS atakları geçiriyorlar ve kendiliğinden düzelebiliyorlar. Yani bu MS tipinde hastalık ATAK ? İYİLEŞME ? ATAK ? İYİLEŞME şeklinde ilerler. Buradaki iyileşmeler ilk başlarda neredeyse tama yakın oluyor.
3-İkincil ilerleyici MS
Seconder Progressive dediğimiz bu MS türü, ATAK ? İYİLEŞME ? ATAK ? İYİLEŞME şeklinde ilerlerken, hasta bir atak geçiriyor fakat bu ataktan iyileşemiyor. Örneğin hasta dengesizlik yaşıyor ve hasta bir daha da iyileşemiyor ve dengesiz kalıyor veya bacağında güçsüzlük oluyor fakat bu hastalıktan hasta geri iyileşemiyor.
4-PrimerProgressive (yatağa bağlı ) MS
Primer Progressive MS hastalığının çeşitleri arasında en tehlikeli olanıdır. Bu türde hastalar tek bir atak geçiriyorlar ve bu ataklardan iyileşme olmuyor. Hastanın durumu giderek kötüleşiyor. Çok nadir rastlanan bir türüdün; yüzde 5 oranında görülür.
5-Malburg
Bu, MS?in en tehlikeli türüdür. Malburg cinsi MS?te hastalar bir atak geçiriyorlar ve hastayı bu atakla kaybediyoruz. Bu da çok nadir görülen bir MS türüdür.
Atak ne demektir?
Hastalıkla ilgili klinik bulgulardan bir ya da bir kaçının en az 24 saat süreyle ortaya çıkması ve bunların en az 1 ay süreyle devam etmesidir. MS hastalığında bir atağa atak diyebilmek için en az 24 saat sürmesi gerekir. İkinci bir atak geçiriyor diyebilmemiz için ise iki atak arasında en az bir aylık bir sürenin geçmesi gerekiyor.
Günler, haftalar veya aylarca süren ataklar olabilir. Genellikle ardından düzelme dönemi ortaya çıkar. Hastaya ve hastalığın tipine göre ataklar değişebilir, MS ataklarının ne zaman ve ne sıklıkla ortaya çıkacağı önceden kesinlikle tahmin edilemez.
MS Hastalığında erken teşhis neden önemlidir?
Erken teşhis son derece önemlidir; çünkü erken teşhisle hastalığın gidişatı değiştirilebilir ve hastalık yavaşlatılabilir. MS hastalığının ilerlemesi demek, hastaların sakat kalması anlamına gelir. İşte bu nedenle MS hastalığına multi-displiner bir yönden yaklaşılmalı ve vatandaşların özellikle de genç nüfusun bilinçlendirilmesi gerekir. Erken tanının bir diğer önemi ise şudur; MS teşhisi hayatınızı planlarken önemlidir.
Düşünün, 22 yaşındasınız, üniversiteye gidiyorsunuz ve size MS gibi çok ciddi bir hastalığın tanısı söyleniyor. Bu durumda hayatınızı buna göre planlamanız gerekiyor. Örneğin; askere gidebilecek misiniz, çocuk yapabilecek misiniz, mesleğinizde neyi seçeceksiniz?
MS Hastalığının tedavi yöntemleri nelerdir?
MS hastalığının iki çeşit tedavisi vardır bunlar;
1-Atak tedavisi: 1950?lerden beri uygulanan bir yöntemdir. Hastanın geçirdiği atağa göre tedavi uygulanır.
2-Kortizon tedavisi: Bu tedavi yönteminin İmnun sistemini bastıran bir yapısı bulunur ve MS hastalığının tedavisinde kullanılan etkili bir yöntemdir.
Bu iki ana tedavinin yanı sıra interteron gibi koruyucu tedavilerde bulunmaktadır. İnterteron tedavisi gibi tedaviler bağışıklık sisteminin yönünü çeviren tedavilerdir. Biz buna imnun modülatör diyoruz. Bu tedaviler cilt altından ve kas içine yapıldığı için hastaları çok rahatsız eden tedavilerdir. Bu tedavi yöntemiyle aynı şeker hastalarında olduğu gibi hastalar düzenli olarak iğne yapılması gerekiyor. Bu iğnelerden bir tanesi her gün yapılıyor. Bu durumda hastalara oldukça acı veren bir durum.
Bunun yanı sıra MS tedvisinde kök hücre nakli gibi tedavilerde günümüzde uygulanmaktadır. Ancak şunu eklemek gerek; MS şeker hastalığı gibi ömür boyu süren bir hastalıktır. MS hastalığının başlangıcı ve bitişi yoktur. Yeni çalışmalar yeni ışıklar olmasına rağmen MS hastalığını tamamen yok edebilecek bir tedavi yöntemi henüz bulunmamaktadır.
Nöroloji Uzm. Dr. Gülten Özdemir
MS Hastalığına uyum sağlamak...
MS hastası olmak, yaşadığınız yerde veya evinizde herhangi bir değişiklik yapmak anlamına gelmez ama bazen, bazı düzenlemeler yapmak günlük yaşamın devam ettiğini garantiye almak ve buna uyum sağlamayı kolaylaştırır. Yapılan bu uyarlamalarda bir ev sahibi olmak gerekmez. Ev sahipleri, engelli kiracıları için makul ayarlamalar yapmaları gerekebilir.
Yardım ve ekipman bulmak
Yardımcılar ve ekipmanlar hakkında nereden bilgi alabilirim!
Mesleki tedavi değerlendirmesi
Ev geliştirme ajansları
İlerisini planlama
Evde büyük ayarlamalar yapma
Oda oda ayarlama fikirleri
Mutfak
Banyo
Yatak odası
Oturma odası
Merdiven
Girişler ve çıkışlar
İzlenen alarmlar
Bahçe
Büyük uyarlamalar ? Ev taşıma
Yer
Evin uygun bir düzeni var mı?
Uygun bireysel oda düzeni var mı?
Yeni bir ev bulmak
Ev sahipleri
Huzur evi
Erişilebilir yeni yurtlar
Yerel yönetim ve konut dernek evleri
Konut swapları
Uzman konut birlikleri
Taşınabilir ev için mali destek
MS hastalığının etkileri ile yaşamak
Multipl skleroz (MS), bir kişinin hayatında gelen öngörülemeyen, davetsiz misafir gibidir. Bu hastalıkla yaşamayı öğrenmek için birkaç ipucu almak sizin için iyi bir fikir olabilir:
MS tanısı- kaybetmekle başa çıkma
Yas sürecini anlamak
İnkar
Öfke
Pazarlık
Depresyon veya üzüntü
Kabullenme
MS hastalığında duygusal tepkilerin kontrol altına alınması
Korku yönetimi ve endişe
MS`li kişilerin ortak korkuları
Endişe için profesyonel destek
Korku ve endişe yönetimine yardımcı olmak için bazı stratejiler
Endişe zamanı ayarlaması
Korkuları paylaşmak
`Endişe ile başa çıkma` listesi hazırlamak
Olumlu ve olumsuz cevaplar listesi başlatmak
MS`li kişilerde stres yönetimi teknikleri
Neleri kontrol edip edemeyeceğinizi öğrenin
Kontrol etmekte sıkıntı çekiyorsanız, güvendiğiniz birinden destek isteyin
Gerçekçi hedefler belirleyin ve önceden plan yapın
Negatif konuşmalarınızı gözleyin ve düşündüğünüz ve konuştuğunuz şeklin birbiriyle çelişip çelişmediğine bakın
İki ay boyunca bir stres günlüğü tutun
İlişkilerinizi yeniden tanımlayın
Tamamlayıcı tedavileri düşünün
Egzersiz yapın
Size keyifli gelen normal günlük aktiviteler bulun
Kendinize dinlenme ve sakin nefes teknikleri öğretin
Multipl skleroz hastalığının nedenleri ile ilgili bir diğer görüş ise şöyle:
MS hastalığının ortaya çıkması ve gelişmesinin nedeni olarak bilinmeyen bazı durumlardan dolayı vücudun bağışıklık sisteminin sinirlerine saldırısı olarak gösterilmektedir.
MS hastalığı kalıtsal bir bozukluk olarak kabul edilmemesine rağmen, ikiz çalışmalar bazı genlerin varlığı için tek bir bireysel hassasiyetin önemini vurgulamaktadır. Fakat diğer faktörler, muhtemelen bir viral enfeksiyon, aynı zamanda anormal bir duyarsızlığı tetikleyici bir rol oynar. Doğum öncesinde de hiçbir test bu hastalık için uygun olmamaktadır.
Prognoz nedir?
Hastalığın sonucu değişkendir, bu yüzden tahmin etmek çok zordur. Bu hastalık kronik ve tedavi edilemez olmakla birlikte, yaşam beklentisi normal veya neredeyse normaldir. MS hastalığı olan insanların çoğu yürümeye devam edecek durumda olmakta ve 20 veya daha fazla yıl boyunca az engelli ve iş başında işlev görememektedirler.
Aşağıdaki maddeler genellikle iyi bir bakış açısına sahip olmaktadır:
Hastalık başladığında genç olmak önemlidir (30 yaşından az)
Nadir saldırıları olan insanlar daha şanslı olmaktadır.
Saldırılar ne sıklıkla oluyor ve bunlar ne kadar sürüyor sorularına cevap almak önemlidir. Ve her saldırıdan merkezi sisteminin parçaları etkilenmektedir. Bu saldırılar arasında çoğu insan normal veya normale yakın işlevine geri dönmektedir. Zamanla, bu saldırılar arasında daha az ilerleme ile daha az fonksiyon kaybı oluyor. Herhangi bir destek sistemi olan kişiler, genellikle evlerinde tedavilerinin yürütülmesi için kalmayı başarabilmektedirler.
