Böbrek taşı ameliyatı nasıl yapılır?

Böbrek taşı ameliyatı kaç günde iyileşir, Böbrek taşı kendiliğinden düşer mi gibi Böbrek taşı ve Böbrek taşı ameliyatı hakkındaki tüm soruların cevaplarını Üroloji dalında Prof. Dr. Haluk Kulaksızoğlu  sizler için cevapladı.

İşte böbrek taşı ve böbrek taşı ameliyatı hakkında tüm bilinmeyenler?
 
1- Böbrek taşı ameliyatı nedir, böbrek taşı ameliyatı nasıl yapılır?

Teknolojinin günlük hayata en çok girdiği konulardan bir tanesi böbrek taşı ameliyatıdır. Çok yakın zamana kadar böbrek taşı ameliyatı dendiği zaman son derece büyük bir açık ameliyattan bahsediyorduk. Açık ameliyatta ne yazık ki nerede ise hastayı ciddi bir kesi ile böbreğe ulaşarak ve nerede ise körlemesine bir işlem yapılmaktadır. Hâlbuki günümüzde minimal invaziv dediğimiz hastada ya sadece küçük bir delik açılarak ya da tamamen idrar kanalından girilerek dışarıda hiçbir kesi veya deilk olmadan yapılan ameliyatlarla ameliyattan 1-2 gün sonra kişinin gündelik hayatına ve işine dönmesini sağlamak mümkün olabilmektedir. Böbrek taşı genel bir isim olmakla beraber yoldaki taşlara da ( yani üreter taşlarına) da ameliyat yine endoskopik olarak yapılabilmektedir. 

Taşın büyüklüğü, kişinin risk faktörleri ( kalp hastalığı, kan sulandırıcı kullanımı), daha önce ameliyat geçirip geçirmemiş olması, böbreğin fonksiyonu, taşın cinsi gibi farklı değişkenlere bağlı olarak ameliyat kararı verilen hastalara "perkütan nefrolitotomi" ( yani bir küçük deilkten girilerek yapılan ameliyat) veya "retrograd intrarenal cerrahi-RIRS" adı verilen tamamen idrar kanalından girilerek yapılan cerrahi uygulanabilmektedir. Bu iki ameliyatın yapılabilmesi için bu konuda eğitim almış cerrahi ekip ve tabii ki uygun cerrahi aletler gerekmektedir. 

Perkütan nefrolitotomi ameliyatında hastanın sırta yakın yan tarafından röntgen eşliğinde taşın yeri tespit edilerek bir ufak delik açılır ve bu delikten bir tüp yerleştirilerek içeri bir ( nefroskop adı verilen ) dürbün ile girilir. Taş küçük parçalarak ayrılarak yine gözümüzle görerek böbrekten yerleştirdiğimiz tüp sayesinde dışarı alınarak böbrek temizlenir. Böbrek içinde yerleştirilen tüp işlem bittiğinde çıkarılır ve böbreğin kendini tamir etmesi için 1 gün için nefrostomi adı verilen bir başka daha küçük tüp yerleştirilir. hasta 1 veya 2 gün içinde bu tüp de çekilip evine taburcu edilir.
Retrograd intrarenal cerrahide ise idrar kanalından girilen son derece nazik ve ince yumuşak bir dürbün olan fleksible üreterorenoskop adı verilen cihazla ameliyat gerçekleştirilir. Taş bu cihazın içinden geçen lazer probu ile kum haline getirilerek taşın kaybolması sağlanır. İşlem sonrasında böbreğin toparlaması için bu sefer içeriye bir kateter yerleştirilebilir veya tamamen katetersiz olarak da odasına alınabilir. Bu tip ameliyatta hiçbir dış kesi olmadığından hasta 1 gün sonra evine yürüyerek gidebilir. 

2 - Böbrek taşı ameliyatı kaç günde iyileşir?

İyileşme süreci yapılacak ameliyata, ameliyatta kanama olup olmamasına, böbreğin fonksiyonuna ve hastamızda başka kalp, akciğer hastalığı gibi ek sorun olup olmamasına bağlı olarak değişebilmektedir. Ancak sıklıkla ertesi gün veya 2 gün sonra eve yollamamız mümkündür. Yatışı uzatan ana sebep ameliyat sonrasında hastanın kalan kum parçalarını dökme sırasında hissedebildiği ağrı ve çok kanlı bir organ olan böbrekte iyileşme süresince devam edebilen kanamalardır. Kapalı ameliyatlardan hemen sonra hasta gündelik hayatına dönebilir. Ertesi gün banyo yapabilir, dolaşabilir.

3-  Böbrek taşı neden olur?

Böbrek taşlarının oluşmasında farklı mekanizmalar söz konusudur. Bunun nedeni her böbrek taşının aynı olmamasıdır. Taş aslında birbiri üzerine çöken çeşitli kristaller nedeni ile oluşur. Kristallerin çökmesi ise aynen musluktaki kireç gibi düşünülebilir. Bazı bünyeler ailevi olarak taş yapmaya mehillidir. Ailevi taş hastalığı oldukça sıktır. Böbreğin görevi vücudumuzdaki birçok atık maddenin kandan temizlenmesidir. Bu atık maddeler su ile birleştirilerek idrar yapılır ve böbrek içindeki kanallar sayesinde idrar torbamıza taşınır. Eğer süzme sırasında özellikle kalsiyum olmak üzere, ürik asit, sistin vs... gibi mineraller suyun taşıyabileceği yoğunluktan daha faz,la ise birbirleri üzerine çökmeye başlarlar.

Ufak kristaller daha sonra birleşerek taş oluşuma neden olur. Yine idrar yollarındaki enfeksiyonlar bu kristallerin çökmesini arttırabilmektedir. Bazen kalsiyum kristalleri dışında gut hastalığındaki ürik asitin yükselmesi de taş oluşmasına neden olabilmektedir. Aynı şekilde taş da taşı doğurabilmekte. Yani bir ufak taş oluştuğunda kristallerin bu oluşan küçük nüvenin üzerine birikmesi de daha kolay olabilmektedir. 

4-  Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

Taş hepimizin bildiği gibi klasik olarak ağrı ile kendini en sık belli eder. Ağrı çok şiddetlidir ve bulantı kusma karın ağrısı da eklenebilir. Ağrı şiddeti olarak en şiddetli ağrılar arasında sayılan böbrek ağrısı taşın idrar kanallarında yaptığı tıkanıklığa bağlı oluşur. Kanalda arkasında biriken idrar nedeni ile kanal gerilir ve ağrı oluşur. Ağrı dışında idrarda kanama da en çok görülen şikâyetler arasındadır. Bu gözle görülen kanama olabileceği gibi kişi farkında olmadan farklı nedenlerle yapılan idrar tahlillerinde de saptanabilir.

Eğer taşın yaptığı tıkanıklık kronik hale gelirse böbrek yetmezliğine kadar giden tablolar bile olabilmektedir. Yine sık idrar yolları enfeksiyonu taş için bir bulgu olarak karşımıza çıkabilmektedir. Taş oynamıyor ve kanallarda idrar geçişine izin veriyorsa hiç bir şikayet de oluşturmayabilir. 

Prof. Dr. Haluk Kulaksızoğlu 

5-  Böbrek taşı ameliyatı riskleri nelerdir?

Ameliyat çok kanlı bir organ olan böbrek içinde yapıldığından kanama olması, idrar kanalından idrar kaçağı, ateş ve küçük taş parçalarının kendiliğinden düşmesine bağlı ağrı olabilecek ameliyat komplikasyonlarındadır. Ehil ellerde yapılmadığında son derece hassas olan idrar kanallarında delinme ve zedelenme, daha sonrasında da darlık oluşması gibi riskler söz konusudur. Tabii bu ameliyatları basit ameliyatlar olarak algılamamak gerekir.

Zor ve bazen uzun sürebilecek ameliyatlar olduğundan anestezi riskinin de değerlendirilmesi önemlidir. Bu ameliyatlar sırasında bazen arada röntgen çekilmesi gerekliliği vardır. Bu nedenle gebelik riski olanlarda da radyasyona maruz kalınmaması için doktorunuzu bu konuda bilgilendirmeniz gerekmektedir. 

6-  Böbrek taşı ameliyatında ne gibi yöntemler kullanılır?

Kapalı börek taşı ameliyatlarında esas olarak taşı çıkartmak veya parçalamak gibi iki yaklaşım mevcuttur. Eğer taşın boyutu çok büyük değilse bir çeşit balık ağı gibi düşüneceğiniz taşı içine alan aletlerle taşı çekip çıkartmak mümkün olabilmektedir. Ancak çoğunlukla önce taşı küçük parçalara ayırmak hatta kum kadar küçültmek gerekmektedir. Bunun için taşa etkili lazer cihazları, pnömatik veya elektrohidrolik taş kırma cihazları ameliyatta kullanılmaktadır. 

7- Böbrek taşı kendiliğinden düşer mi?

Özellikle bayanlarda ameliyat kararı vermeden önce taşın kendiliğinden düşüp düşmeyeceğinin değerlendirmesini yaparız. İlaç tedavileri ile genellikle 1 cm den küçük taşların düşme ihtimali vardır. Eğer daha önce taş düşürme hikayesi varsa bu bireylerde taş biraz daha kolay düşebilir. Ancak özellikle idrar kanallarında darlık olanlarda düşük böbreği olanlarda, böbrek yapısında düşüklük veya dönme olanlarda küçük taşların bile düşmesi çok kolay değildir. Bu hastalarda müdahale yapılması gerekebilir. 

8- Kapalı böbrek taşı ameliyatı nasıl olur?

Böbrek taşı ameliyatı genel anetezi altında gerçekleştirilir. Yukarıda da bahsettiğimiz yöntemlerden hastaya uygun olanının seçilebilmesi için öncelikle böbrek ve idrar yolları anatomisinin iyi değerlendirilmesi gerekir. BAzen iki yöntem birbirlerine alternatif değil birlikte de kullanılabilir. Taş sadece tek bir böbrekte veya böbreğin aynı bölgesinde olmayabilir. Bu durumlarda işlemlerin birlikte kullanılması veya 1 den fazla cilt deliği açılması gerekebilir. 

9- Böbrek taşının tekrar oluşmasını engellemek neler önerirsiniz?

En önemli bilinen risk faktörleri az su içmek, idrar yolu enksiyonları ve varsa metabolik bozukluklardır. Tekrar oluşmasını engelleyebildiğimiz taşlar vardır. Bunun için taş analizi ve 24 saatlik idrar incelemesindeki mineral değerleri önemlidir.

Su içmenin önemini yeterince vurgulamak çok önemli? Mineraller ne kadar yoğun bir ortamda birbirlerine yakınlaşırsa o kadar çökme imkanı fazla olur. Bu nedenle bol su içilmesi önerilir. Bunun dışında taşların çoğunluğunda olan kalsiyumum çökmesini engellemenin en kolay yolu idrar asitdengesini asite doğru çekmektir. Bunu C-vitamini alarak halledebiliriz. C-vitamini, yani sitrik asitvücutta birikmez ve idrar yolu ile atılır.

Atıldığında da idrarın PH`ını aside doğru çeker. Böylece kalsiyum çökmez ve taş oluşumunda koruyucu etkileri vardır. Yine kronik idrar yolları enfeksiyonu olan hastalarda bunun enellenmesi taş oluşumu korunmasında yer alır. Tabii bizim kullandığımız ilaçlar da vardır. Bu ilaçlar taşın cinsine göre uygulanabilmektedir. 

10- Böbrek taşı olan birisinin beslenmesi nasıl olmalı?

Son yapılan araştırmalar kalsiyum yoğun taşı olanlarda kalsiyumdan fakir diyet almanın taş oluşumunu çok dengelemediğini göstermektedir. Böbrekteki kalsiyum metabolizmasında bir sorun varsa ağızdan alınmayan kalsiyum kemiklerden gelerek yine taş oluşumuna neden olabilmektedir. Bu nedenle kalsiyum kısıtlaması olmadan diyet ayarlanması gerekir. Bunun dışında ürik asit taşları olanlarda protein kısıtlaması gerekebilir.

Aslında diyet kararı vermeden önce genel tüm vücut metabolizmasının detaylı incelenmesi ve kişiye göre bir diyet programı verilmesi gerekir. Bu konuda uzman diyetisyenler bize yardımcı olmaktadır. 

Röportaj: Serpil Dokurel